Kırgız Edebiyatının Efsanesi: Cengiz Aytmatov

Cengiz Aytmatov, Kırgızistan doğumlu bir sanatçıdır. Babası seçkin devlet adamı, annesi tiyatro aktivistidir. İsmi, babasının Türkçülük ideallerine dayanarak Cengiz Han'dan esinlenerek konulmuştur.

 Ancak, babası Türkçülük propagandası nedeniyle tutuklanarak bilinmeyen bir yeregötürüldüğü,  bir yıl sonra 1938'de Kırgızistan Başbakanının da bulunduğu 137 kişiyle birlikte tuğla fabrikasında kurşuna dizildiği trajik bir kaderi paylaşmıştır.

Cengiz Aytmatov, 1956'da babasının ölümünü, toplum mezarının incelenmesiyle öğrenmiştir.

Aytmatov, babaannesi Ayımkan'ın masallarını ve türkülerini dinleyerek büyüdü. Eserlerinde mitlere, efsanelere ve halk hikâyelerine göndermeler yaptı.

Henüz on dört yaşındayken köyünde çalışmaya başladı. Okuma yazma bildiği için cepheden gelen ölüm haberlerini ailelere vermek zorunda kaldı.

Aytmatov, Kazakistan'da Veterinerliği, Kırgızistan'da Tarım Enstitüsünü, Moskova'da Gorki Edebiyat Fakültesini okudu.

"Cengiz Aytmatov" adını duyurduğu eseri olan "Povesti Gori Stepey" (Dağlar ve Steplerden Masallar) adlı öykü kitabıyla büyük bir çıkış yakalamıştır. Bu eseriyle Lenin Ödülü'ne layık görülen Cengiz Aytmatov, en genç Lenin Ödüllü yazar unvanını kazanmıştır.

Ünlü şair Luis Aragon, "Cemile" adlı romanını dünyanın en güzel aşk hikayesi olarak tanımlamıştır. Ayrıca, "Selvi Boylum Al Yazmalım" ile Türk sinemasında önemli bir etki bırakmıştır.

 "Gün Olur Asra Bedel" romanında, köle için kullanılan "mankurt" kavramı dikkat çekicidir.

Cengiz Aytmatov'un eserleri arasında "Beyaz Gemi," "Toprak Ana" gibi önemli yapıtlar da bulunmaktadır. Ancak, bilinmeyen bir detay olarak, yüksek derecede kağıt alerjisi olduğu bilinmektedir. Bu özellik, onun sanat hayatına farklı bir perspektif katmaktadır.

"Gün Olur Asra Bedel" adlı ilk romanını 1980'de kaleme alan yazar, siyasi hayatın da içinde olan yer alarak, Sovyetler Birliği parlamentosunda iki dönem milletvekilliği yaptı.

Yazar Aytmatov, Sovyet Birliğinin eski Devlet Başkanı ve son lideri Mihail Gorbaçov'un danışmanlığını yapan beş kişiden biri oldu.

Kırgızistan'ın kurucu Cumhurbaşkanı tarafından 1996'da UNESCO temsilciliğine "kültür elçisi" sıfatıyla atanan Aytmatov ayrıca, mart 2008'e kadar Kırgızistan'ın Fransa, Belçika, Lüksemburg ve Hollanda büyükelçiliği görevlerinde bulundu.

Cengiz ve Maria Aytmatov çiftinin 3 erkek ve bir kız çocuğu oldu.

Rus televizyon kanalının belgesel çekimleri için 2008'de Tataristan'a giden Aytmatov, başkent Kazan'da ani böbrek rahatsızlığı geçirdi. Tedavi için götürüldüğü Almanya'da 10 Haziran 2008'de 79 yaşındayken hayatını kaybetti.

Aytmatov'un cenazesi 14 Haziran'da, babası ile birlikte Stalin döneminde kurşuna dizilen 138 aydının mezarının bulunduğu Tanrı Dağları eteğindeki Ata-Beyit Ulusal Tarih ve Anıt Kompleksi'ne defnedildi.

"Evet, Gök-Tengri'nin parmağı gibi üzerinde bir bulut dolaşacak,senin yeryüzündeki yüce görevini kutsayacak.Ama bu bulutun ortadan kaybolmaması için dikkat edecek, özen göstereceksin. Çünkü bu bulutu yitirirsen bütün kudretini de yitireceksin."

 Cengiz Han'a Küsen Bulut / Cengiz Aytmatov