Çocuklarda Uyku Terörü (Gece Terörü) Nedir, Atak Halinde Ne Yapılmalıdır, Tedavisi Nedir?
Literatürdeki ismi Parasomnia ya da Parasomniler olarak adlandırılan uyku terörü; uykuya geçiş sırasında ya da uykunun devamında, istenilmeyen anormal davranışların, fiziksel aktivite ve otonomik uyarılma belirtilerinin ortaya çıkması olarak tanımlanmaktadır.
Engin Dinç
Dün gece 2 yaşında (25 aylık) kızım gece saat 01.30 gibi çığlıkla uyandı, bağıra bağıra ağladı, kendisini yerlere attı, bize “hayır, git!” dedi dokunmamızı istemedi, bu atak yaklaşık olarak 10 dakika sürdü. İlk defa karşılaştığımız için ne yapacağımızı bilemedik, tabiri caizse elimiz ayağımıza dolaştı. Bugün de durumun ne olduğunu öğrenmek üzere birkaç pedagog ve psikolog arkadaşım ile görüştüm, çeşitli makaleler okudum ki yaşadığımız büyük olasılıkla uyku terörüymüş.
Uyku Terörü (Gece Terörü) Nedir?
Literatürdeki ismi Parasomnia ya da Parasomniler olarak adlandırılan uyku terörü; uykuya geçiş sırasında ya da uykunun devamında, istenilmeyen anormal davranışların, fiziksel aktivite ve otonomik uyarılma belirtilerinin ortaya çıkması olarak tanımlanmaktadır.
Parasomnia, gece yaşanan ve 18 ay ile 10 yaş arası dönemde daha sık görülen bir çeşit uyku bozukluğudur. Uykunun başlangıç aşaması olan non REM döneminde görülmektedir. Sadece çocuklarda değil her yaş bireyde görülebilir.
Uyku Terörü (Gece Terörü) Belirtileri Nelerdir, Atak Sırasında Neler Yaşanır?
Uyku Terörü yaşayan çocuklarda en fazla görülen olay uykuda sayıklamadır. Uykudaki sayıklaması dinlenerek uyku terörü yaşamasına neden olan etken tespit edilebilir. Uyku sırasında; “Anne ağladı, baba gitti” gibi söylemleri varsa travma yaratan olayın annesinin bir nedenden dolayı yanında ağlamış olması ya da babasının gitmesine bağlı terk edilmişlik duygusu yaşaması olabilir.
Tipik bir atakta, uyuyan çocuk aniden yatakta oturarak çığlık atmaya, ağlamaya başlar. Ardından inilti şeklinde korku sesleri çıkartır, korkutulmaya karşı verilen tepkileri verebilir. Özellikle “Hayır” diyerek ağlama, eliyle yüzünü kapatma, çırpınma, kendisini kasarak titreme, kendisini yerlere vurma, kaçma, hızlı nefes alıp verme, yataktan ve odadan koşarak çıkma gibi davranışlar gözlemlenmektedir. Bu davranış şekillerine bağlı olarak da vücut sıcaklığında artış ve yüzünde kızarma olabilir.
Uyku Terörü (Gece Terörü) Nedenleri Nelerdir?
Uyku Terörü, genetik ve nörolojik nedenlere bağlı olabilmesinin yanında her zaman psikolojik nedenlerle ilişkilendirilmemelidir. Ancak kaygılı mizaç özellikleri olan, travmatik bir olay sonrası hassasiyeti artan, yoğun ayrılık kaygısı yaşan çocuklarda daha sık görülebilir.
Bazı nedenleri şöyle sıralayabiliriz;
- Travmatik Olay
Çocuğun yanında yaşanan yüksek sesli tartışma, kavga veya şiddet olayları etkili olmaktadır.
- Terk Edilme Duygusu
Özellikle annesi ile yatan bebeğin ilk defa beşik vb. yerde yalnız yatması sırasında olabilir. Ayrıca çalışan anne babanın çocuk uyurken işe gitmesi durumlarında da gözlemlenmektedir. Çocuk bu durumda kendisini terk edilmiş hisseder. İstenmediğini ve önemsenmediğini düşünür.
- Sevilmeme Duygusu
Çocuk yemek yesin diye “Yemeğini yemezsen seni sevmem” gibi söylemler sevilmeme ya da koşullu sevilme duygusuna kapılmasına neden olabilir. Bu da kendisinde psikolojik travma yaşamasına neden olabilir.
- İzlediği Çizgi Filmlerden Aldığı Subliminal Mesajlar
Çizgi filmler ya da müzikler içerisinde gizli mesaj barındırabilmekte, bu çizgi filmlerde gördüğü nesneler çocukların hayal dünyasında farklı algılanabilmektedir. Bu nedenle izlediği çizgi filmler özenle seçilmeli, pedagojik tavsiyeler bu konuda kulak ardı edilmemeli, telefon ve tablet gibi cihazlardan mümkün olduğunca uzak tutulmalıdır. Kamu denetiminden geçen öğretici çizgi filmler izletilmeli, yaşına uygun ve denetimden geçmiş müzikler dinletilmelidir.
Uyku Terörü (Gece Terörü) Atağı Sırasında Neler Yapılmalıdır?
Ebeveynlerin bilmesi gereken en önemli unsur çocuğun yaşadığı atağı daha sonra hatırlamamasıdır. Bu nedenle ertesi gün ya da atak geçtikten sonra çocukla tedirginlik içeren ve korku belirtisi olan konuşmalar yapılmamalı, rutin yaşantıya devam edilmeli, çocukla standart seviyeden biraz daha fazla ilgilenilmelidir. Çocuk atak geçirirken yüzüne su çarpmak, sirkelemek, yüksek sesle bağırmak, tokatlamak gibi davranışlar sergilenmemelidir. Çocuğun gözleri açık olduğu ve ağladığı görülse de bilinç uyku halindedir ve çocuk bu davranışları genel olarak derin uyku halinde yapar. Bu tarz davranışların çocukta zihinsel zararlar bırakabileceği asla unutulmamalıdır.
Uyku Terörü (Gece Terörü) Tedavisi Nedir, Ne Gibi Önlemler Alınmalıdır?
- Atak geçirirken çocuğun uyku halinde olduğu ve sonrasında yaşadıklarını hatırlamayacağı unutulmamalıdır.
- Atak sırasında çırpınarak bağıracağı için kendisine fiziksel bir zarar gelmemesi için yumuşak bir zemine yatırılmalıdır.
- Özellikle anne ve baba yatakta elini tutarak ya da sarılarak hafif bir ses tonuyla “Ben buradayım, seninleyim, senin yanındayım, güvendesin.” gibi telkinlerde bulunarak sakinleşmesini sağlamalıdır.
- Çocuğun yattığı oda ferah tutulmalıdır. Rahatlamasını sağlayacak kokular sıkılabilir.
- Sakin ve dinlendirici bir müzik ve ya sevdiği bir ninni dinletilmelidir.
- Psikiyatr Profesör Bryan Lask, gece terörünün yaşanma saatlerinin kaydedilerek atak başlangıcından 10-15 dakika öncesinde çocuğun çeşitli nedenlerle uyandırılmasını ve atak saati geçtikten sonra uykuya dönmesini sağlamayı tavsiye etmektedir.
Yaşanan Her Ağlayarak Uyanma Uyku Terörü (Gece Terörü) Müdür?
Hayır, özellikle anne ile yatan çocuklar beşik ya da kendi odalarına alışması için yatağın ayrıldığı dönemde de buna benzer tepkiler verebilmektedir. Gece susama, emziğini düşürme gibi nedenlerle uyanan çocuk yanında annesini göremeyince terkedilme duygusuna kapılarak çığlık çığlığa ağlamaya başlar. Sese uyanan ebeveynleri yanında görünce de tepki olarak “Hayır, git” gibi tepkiler verebilir. Bu tepki “Beni yalnız bıraktınız, istemiyorsunuz, bende sizi istemiyorum şimdi yanıma gelmeyin” anlamına gelir. Bu durumda çocuğun sakinleşmesi beklenmeli, kendisine fiziksel zarar vermemesi için gerekli tedbirler alınmalı ve sabırla beklenmelidir.
